CẢM NHẬN VỀ MỘT BÀI THƠ LẠ: “NOEL
KHÔNG CÓ CHÚA”
(Thơ Xuân Ly Băng)
Theo hơi gió bấc gờn gợn thổi, vạn vật đều
co ro run rẩy trong cơn giá
buốt mùa đông. Nhưng lạ thay, hồn
người không rét cóng theo thời tiết, trái
lại
như rộn ràng bừng ấm hẳn
lên: Noel lại về! Khắp nơi,
các xứ đạo
hân
hoan tưng bừng chuẩn
bị đón mừng
ngày Chúa giáng
thế: Thánh đường
được trang hoàng lộng lẫy, những
máng cỏ hang lừa
được dựng lên khắp
mọi phố, nhạc giáng sinh thánh thót
vang vang, nhà nhà giăng đèn kết hoa,
người người mừng vui rạng rỡ. Trong
bầu không khí tưng bừng rộn rã ấy, tôi
cũng đón Noel qua những trang văn,
qua từng lời thơ, ý nhạc viết về Chúa
Hài Đồng.
Trong khi đang bâng khuâng thả hồn theo từng bài thơ trong cuốn “Quê
hương và tình
đạo” của nhà thơ Xuân Ly Băng,
tôi chợt sửng sốt với
một bài thơ lạ. Vâng! Rất lạ... “Noel không có Chúa”. Ồ, Chúa đang hiện diện
khắp nơi
kia mà: Chúa cao sang trong
thánh đường, Chúa rạng
ngời trong
các máng cỏ, Chúa long lanh trong
đôi mắt em thơ, Chúa nhân từ trên gương
mặt
hiền hòa phúc hậu của
ông già bà
lão, Chúa đang nở hoa
trong lòng
người rộn rã...
Thế thì, “Noel không
có Chúa” phải chăng là lời than của kẻ sầu
đau
tuyệt vọng đang ảo nảo cất lên, hay
là lời khinh bạc, chối bỏ Chúa của kẻ
vong mạng kiêu hãnh nào đó. “Không
! Hãy bình tâm lại, rồi từ tốn đọc và
suy ngẫm, ắt hẳn thi nhân đang khắc
khoải ký gửi nỗi niềm, đang trăn trở
theo từng câu chữ đây, bài thơ trên
được viết ra với ẩn ý sâu xa gì chăng ?
” Tôi tự nhủ thầm, rồi cố dẹp nỗi sững
sờ, cố dằn sự xao xuyến xuống, và ý
thơ mênh mang dần dần thâm nhập và
thắp sáng tâm trí tôi, xua tan sự hồ đồ
nông nổi của cảm nhận ban đầu.
“Noel không có Chúa” là bài thơ dài, viết theo thể tự do, bằng ngôn ngữ
thơ
lạ. Bài thơ lại mở đầu bằng
những câu thơ thật đột ngột, thật
nghịch
lý, thật chói tai, dễ gây ấn tượng
choáng váng sửng sốt cho người đọc, như
người đi
đêm gặp phải
luồng sáng chói
lòa chiếu thẳng
vào mắt, nhưng
khi đã bình tâm đọc và suy gẫm chín
chắn thì những câu thơ tưởng như là
nghịch lý ấy lại khắc họa một suy
tư sâu sắc.
Noel:
Chúa đâu ở trong đền thờ
Ngài nằm nơi cổng đền thánh
Cao quá đối với Ngài
Vì Ngài không bằng viên đá thấp nhất
Sang quá đối với Ngài
Vì tất cả Ngài
Giá không bằng vòng xích sắt
Đẹp quá đối với Ngài
Vì da dẻ Ngài nhăn nheo
Không được mịn màng như màu sơn bạch
tuyết
Theo kinh thánh Thiên chúa giáo, từ trời
cao Chúa xuống thế làm người.
Ngài không chọn chốn cung vàng điện
ngọc lộng lẫy mà chọn máng cỏ hang
lừa tồi tàn làm nơi mở mắt chào đời.
Ngài không chọn mùa xuân ấm áp, mùa
thu mát mẻ mà chọn mùa đông buốt
giá để ngay buổi sơ sinh phải chịu trần
thân rét cóng. Ngài đến trần gian
không chỉ để được ngự trên đền đài sang
trọng, nhận lấy sự phủ phục tung hô
mà còn đến để hạ mình cam chịu làm kẻ
bé mọn nhất trong tất cả những kẻ
bé mọn, cho bao kẻ thấp hèn được an ủi,
cho nỗi đau nhân thế được xoa dịu.
“Và kìa, có những kẻ đứng chót sẽ lên
hàng đầu và có những kẻ đứng đầu sẽ
xuống hàng chót”. (LC 13, 30). Ngài
chấp nhận vòng xích sắt, đinh câu
rút và cây thập giá khổ hình như một kẻ
tội đồ, rồi phải đổ máu ra, để loài
người - những kẻ tội đồ, được cứu chuộc
ra khỏi chốn khách đày. “Vì Con Người
đến để cứu cái gì đã hư mất”. (Mt
18,II).
Chào
đón Đấng cứu thế giáng sinh,
khắp nơi tưng bừng rộn rã. Đêm
Noel tưng bừng hoan lạc, tiệc
réveillon cuồng nhiệt
mê say, tiếng
ly cốc
chạm nhau hể hả, tiếng nhạc vang lừng, rượu bia tuôn chảy. Trong khi đó,
Chúa đang
hiện hữu trong thân phận kẻ
lưu lạc không nhà, tứ cố
vô thân,
đang bơ vơ thất thểu lê gót trên hè
phố, trong mưa phùn gió bấc căm căm,
sau khi bị đánh đập vì bới tìm mẫu
xương thừa nơi đống rác nhầy nhụa để có
chút gì dằn bụng qua cơn đói khát cồn
cào. Thật trớ trêu thay, chúng ta đang
chào đón Chúa, nhưng Chúa đang đói
cơm rách áo, đang cô đơn lang thang
cơ nhỡ trong đêm đông mờ mịt, vẫn
không được ai đoái hoài thương tưởng.
Noel:
Chúa đâu ở đền thờ
Ngài đang nằm trên hè phố
Mưa gió bơ vơ
Nghe nhạc rượu say sưa
Và tiếng ly chén loảng xoảng
Ở một tầng lầu cao trên đầu Ngài
Làm Ngài tưởng nhớ
Hình ảnh một đống rác nham nhở
Ở ngoại ô
Và Ngài bị đánh
Vì một mẫu xương khô
Trong bài thơ “Noel không có Chúa”, Chúa không chỉ hiện thân qua hình
ảnh người cô lữ đói rách đêm đông, Chúa còn hiện hữu khắp nơi qua
hình
ảnh người cùng khổ, qua những mảnh
đời đau thương : Đứa trẻ sơ sinh bị
người mẹ khốn khổ vất bỏ trên cống
rãnh tanh hôi - Bầy trẻ mồ côi đã bị mất
cha lại phải não nùng khóc tang mẹ
trong nghĩa trang chiều ảm đạm - Người
thương binh bị vợ ruồng bỏ, chống nạng
lê la hè phố, cùng đứa con côi hát
dạo, ngửa tay nhận bố thí của khách
qua đường - Những kiếp người lầm than
chui rúc dưới gầm cầu, chen chúc
trong khu nhà ổ chuột, đội nón mê lặn lội
dưới bùn sâu... Chúa còn hiện thân
qua hình ảnh cụ già đang quỳ dưới đáy
đền thờ, Ngài đang rét
run cầm cập trong manh áo đơn
rách nát, trong khi
dòng người dự thánh lễ đang ấm áp với
những bộ quần áo rực rỡ thời trang
trăm hồng nghìn tía. Cụ già đáng
thương lại phải lập cập tránh lối cho khỏi
bị tuôn ngã, khi dòng người xô đẩy
lúc tan lễ về ; cụ còn tủi thân lo buồn khi
cháu bé thơ ngây thức dậy khóc đòi
quà Noel mà cụ thì tay trắng vẫn hoàn
trắng tay.
Noel:
Chúa đâu ở trong hang đá
Ngài đang quỳ đó
Ở dưới đáy đền thờ
Bên anh và bên tôi
Ngài đã già cả
Rét run quần áo tơi tả
Ngài đang lo chốc nữa lễ hết rồi
Chống gậy lối nào cho xe người ta đừng
tuôn ngã
Và đứa cháu thức dậy đòi quà
Biết lấy gì cho nó
Bài thơ “Noel không có Chúa” có giọng thơ đượm buồn, một nỗi buồn
khắc khoải suy tư, một nỗi buồn thấm
đẫm rồi nhỏ giọt theo từng khổ thơ,
giọng thơ tuy buồn nhưng không quá
bi lụy não nùng đến bế tắc vô vọng.
Trái lại, nỗi khắc khoải, niềm suy
tư dằn vặt ấy lại có tác dụng tích cực như
một hồi chuông gióng giả làm thức tỉnh
cơn mê muội của tín hữu Thiên chúa
giáo và độc giả thiện tâm.
Rồi đây, liệu có ai giật mình chăng, khi nhớ đến lời Chúa : “Vì xưa ta
đói, các ngươi không cho ăn. Ta
khát, các ngươi không cho uống; Ta là
khách lạ, các ngươi đã không tiếp
rước; Ta trần truồng các ngươi không
cho mặc; Ta đau yếu và ngồi tù, các
ngươi đã chẳng thăm nom”. (Mt. 25,
42-43). Có lẽ, do vô tâm, do thờ ơ
lạnh lùng, do chai sạn cõi lòng nên con
người phàm tục mờ mắt không
phát hiện ra Chúa
nơi người anh
em khốn
khổ; nên e rằng, rồi cũng có lúc ấp úng thốt lên: “Lạy Chúa,
có bao giờ con
đã thấy Chúa đói, khát hoặc là
khách lạ hoặc trần truồng, đau yếu hay ngồi
tù mà không phục vụ Chúa đâu”. (Mt.
25, 46). Vâng, Chúa đâu ở trong đền
thờ, Ngài cũng không ở trong hang
đá, vì chính Ngài đã thốt lên : “Ta chỉ
muốn lòng nhân chứ đâu cần lễ tế”.
(Mc. 9, 13). Mỗi tín đồ Thiên chúa giáo
đều
khát khao mơ ước được hội ngộ với Chúa để sung
sướng được nhận
lãnh ân phúc từ tay Ngài ban cho,
nhưng để gặp Chúa, sao chỉ cứ dõi mắt mê
mải kiếm tìm Ngài trong hào nhoáng
phù vân, trong phồn hoa tạm bợ. Để
gặp Chúa, sao cứ đi hoài trên con
đường rộng thênh thang, thẳng tắp, bằng
phẳng, trong khi Chúa chỉ có mặt
trên con đường hẹp chênh vênh gập ghềnh
mà thôi; sao
không trải lòng ra mà thương xót, vỗ về,
đùm bọc người anh
em khốn khổ đang quằn quại đau đớn
kia? Sao không rộng mở lòng để sống
chan hòa với nhau...
Nếu không gặp Ngài trong tối tăm
Chẳng bao giờ thấy Ngài trong ánh
sáng
Nếu không gặp Ngài trong nghèo khổ
Chẳng bao giờ thấy Ngài trong cao
sang
Nếu không gặp Ngài ở dưới đất
Chẳng bao giờ thấy Ngài cõi thiên
đường
Bài thơ “Noel không có Chúa” chính
lại là lời phản biện rất hùng hồn:
Không! Noel luôn có Chúa. Chúa hiện hữu đời đời,
Chúa hiện hữu muôn
nơi. Ngài không chỉ hiển hiện trong
đền thờ, trong hang đá mà Ngài còn ẩn
thân nơi bùn lầy nước đọng. Ngài
náu mình trong dòng đời lầm than cơ cực.
Ngài biến hình trong lốt kẻ bị đọa
đày khổ ải. Và, những ai kiếm tìm Chúa,
nhưng suốt đời mãi mãi sẽ không gặp
Ngài. Nếu họ vẫn cứng lòng chai mặt
không đoái hoài thương xót, cưu
mang những người anh em khốn khổ đang
quằn quại rên xiết chung quanh, hoặc cứ một mực rẻ coi khinh, bởi: “Anh
em hãy coi chừng, chớ khinh một ai
trong những kẻ bé mọn này, quả thật,
thầy nói cho anh em biết : Các
thiên thần của họ trên trời không ngừng
chiêm ngưỡng nhan cha thầy, Đấng ngự
trên trời”. (Mt. 18, 10).
Noel:
Chúa đâu ở trong đền thờ
Ngài cũng không ở trong hang đá
Ta tìm Ngài và muôn năm không gặp
Ngài
Nếu lòng ta không mở
Cho những ai thiếu ánh sáng mặt trời
Lây lất trong những mảng đời u thảm
Của một xã hội thừa súng đạn thiếu
bánh cơm
LA THỤY
*****************************************************************************************
