巨鰲戴山 CỰ NGAO ĐỚI SƠN
碧浸仙山徹底清， Bích tẩm tiên sơn triệt để
thanh,
巨鰲戴得玉壺生。 Cự ngao đới đắc ngọc hồ sinh.
到頭石有補天力， Đáo đầu thạch hữu bổ thiên lực,
著腳潮無卷地聲。 Trước
cước triều vô quyển địa thanh.
萬里東溟歸把握， Vạn lý đông minh quy bả ác,
億年南極奠隆平。 Ức niên nam cực điện long bình.
我今欲展扶危力， Ngã kim dục triển phù nguy lực,
挽卻關河舊帝京。 Vãn khước quan hà cưu đế kinh !
阮秉謙 Nguyễn Bỉnh Khiêm
* Chú
Thích :
- CỰ NGAO ĐỚI SƠN 巨鰲戴山 : là Con
ngao lớn đội núi. NGAO là một loại Ba ba biển lớn. Theo chương Thang Vấn trong
sách Liệt Tử chép rằng ở biển Bột Hải có năm ngọn núi là : “Đại Dư” 岱輿, “Viên Kiệu” 員嶠, “Phương
Hồ” 方壺, “Doanh Châu” 瀛洲, và “Bồng
Lai” 蓬萊. , chân núi không dính vào đâu cả, núi cứ theo nước
thuỷ triều mà lên và xuống lênh đênh trên mặt biển. Thượng đế sợ các ngọn núi
ấy trôi về Tây cực bèn sai 5 con ngao thần rất lớn lặn xuống lấy đầu đội lên,
nên từ đó năm ngọn núi ấy mới đứng vững ở một chỗ.
CỰ NGAO ĐỚI SƠN: ý của Nguyễn Bỉnh Khiêm là muốn làm việc lớn để gánh vác
giang sơn như con ngao lớn đội núi đá cho vững để khỏi trôi nổi trên biển vậy.
- Triệt Để 徹底 " là
Tới đáy, nên Triệt Để Thanh là Trong thấy đáy.
- Ngọc Hồ 玉壺 : Ở đây
không có nghĩa là cái bình bằng ngọc, mà mượn để chỉ cái Đầm Nước nơi ẩn cư.
- Thạch Hữu Bổ Thiên Lực 石有補天力 : là Đá
có sức để vá trời. Theo Tam Hoàng Bản Kỷ trong Sử Ký của Tư Mã Thiên : Thời
Thượng cổ, hai vị thần nước là Cung Công và thần lửa là Chúc Dung đánh nhau.
Đánh mãi không thắng nổi thần Chúc Dung cho nên thần Cung Công nổi giận, lấy
đầu húc núi Bất Chu, làm đổ núi ấy khiến cho cột chống trời bị gãy. Nữ thần Nữ
Oa, chặt bốn chân con ngao thần làm bốn cực chống cho trời khỏi sụt xuống. Rồi
luyện đá ngũ sắc để vá trời.
- Đông Minh 東溟 : chỉ
biển Đông Hải.
- Bả Ác 把握 : là Cái
Nắm tay. Chuyện cầm chắc trong tay, là chuyên trong khả năng có thể làm được.
- Nam Cực 南極 : chỉ
vùng đất cực nam của Trung Hoa là nước Việt Nam ta đó. Ngày xưa đâu có biết có
vùng Nam Cực của trái đất bây giờ đâu.
* Nghĩa Bài Thơ :
CỰ NGAO ĐỚI SƠN
Núi tiên ngâm mình trong biển nước biếc trong đến tận đáy. Ta như con ngao
lớn có sức gánh vác được sinh ra từ đầm nước nơi đây. Trên đầu có thể làm đá để
vá trời, còn dưới chân thì sóng cũng ổn dịnh không có tiếng cuốn đất. Biển đông
vạn dặm có thể quy vào trong lòng bàn tay, và trong ức triệu năm có thể ổn định
được vùng đất cực nam nầy. Nay ta muốn thi triển cái sức phò nguy cứu khổn của
mình, để cứu vãn lấy sơn hà và đế kinh cũ.
Qủa là có chí lớn, muốn phò vua giúp nước, gánh vác giang san để tỏ rõ tài
thao lược
DUC DO
Đọc bài
thơ nầy làm cho ta nhớ đến bài THUẬT HOÀI của danh tướng Đặng Dung đời Trần với
hai câu :
致主有懷扶地軸, Trí chúa hữu hoài phù địa trục,
洗兵無路挽天河. Tẩy binh vô lộ vãn Thiên hà.
Có nghĩa :
Giúp Chúa những toan xoay trục đất,
Giáp binh khó nổi kéo sông trời.
Cả hai đều ôm mộng lớn như nhau, nhưng đều chẳng gặp thời, chẳng thi thố
gì được cho cái hoài bão to lớn của mình cả !
Nguồn :
THI VIỆN NGUYỄN BỈNH KHIÊM
NGUYỄN QUÊ CẢM TÁC THEO Ý
Non tiên nước thấm suốt trong ngời
Đầm ngọc sinh rùa đội chẳng ngơi
Móng giữ ba đào mong cuốn đất
Đầu ngoi đá trụ chống tuông trời
Đông khơi vạn dặm vào tay nắm
Nam xứ ức năm vững chải nơi
Muốn đặng phò nguy khi cuộc khó
Quan san cứu lấy cõi xưa thời
Nguyễn Quê
HTM PHỎNG DỊCH
Nước ngậm non tiên ánh nước xanh
Ngao thần cảnh tạo tựa đầm sinh
Dương đầu trụ đá thêm sinh lực
Bám vuốt nương dòng nhẹ bước thanh
Vạn dặm biển đông quy quốc thái
Muôn nơi nam cực tụ dân bình
Phò nguy dạ muốn ra tay góp
Lấy lại nơi xưa những cựu thành.
Hương Thềm Mây – 26.8.2020
---------
Ảnh Internet
